1. Khái niệm: trật khớp háng bẩm sinh là một dị tật bẩm sinh khi chỏm xương đùi một hoặc hai bên khớp háng bị trật ra khỏi vị trí sinh lý bình thường của khớp háng.
Theo nhiều nghiên cứu cho thấy cứ 1000 trẻ ra đời có 01 cháu bị trật khớp háng bẩm sinh (tỉ lệ 1/800 – 1/1.000 trẻ sơ sinh), cháu gái nhiều hơn cháu trai. Nếu được phát hiện sớm, điều trị trị kịp thời giúp trẻ trở lại cuộc sống bình thường.
Cho tới nay, nguyên nhân trật khớp háng bẩm sinh còn chưa rõ ràng, nhưng có một số yếu tố được tìm thấy như do đột biến nhiễm sắc thể, do di truyền từ đời trước (chủ yếu mẹ sang con), tình trạng bất thường (nhiễm trùng, nhiễm độc thai nghén) khi mang thai, tư thế thai nhi bất thường khi sinh…
2. Mẹ có thể phát hiện sớm con mình bị trật khớp háng bẩm sinh:
Mẹ có thể phát hiện trẻ ngay sau sinh hoặc một vài tuần đầu sau sinh. Có 8 biểu hiện dễ thấy giúp phát hiện sớm ngay sau sinh là:
2.1. Chiều dài hai chân không bằng nhau: Chân bên bị trật khớp háng ngắn hơn bên đối diện. Nhưng nếu trật khớp háng cả hai bên sẽ khó phát hiện (ít gặp chật hai bên).
2.2. Xem các nếp gấp ở 2 chân: các nếp gấp trên đùi bé không đối xứng nhau. Nhưng nếu trật khớp háng cả hai bên sẽ khó phát hiện (ít gặp chật hai bên).
1. Hai chân dài không bằng nhau.
2. Các nếp gấp trên đùi không đối xứng.
2.3. Khi trẻ nằm ngủ hoặc duỗi bàn chân: bàn chân đổ ngoài khi trẻ nằm duỗi chân (chân trái trong hình).
3. Bàn chân đổ ngoài khi trẻ nằm duỗi chân.
4. Khi gấp gối, khớp gối bên trật thấp hơn.
2.4. Gấp gối cho bé hai bên: Tư thế gấp gối, khớp gối bên trật sẽ thấp hơn bên lành (dấu hiệu này khó phát hiện hơn).
2.5. Khi bé đứng: thấy chân thấp, chân cao thường bé kiễng chân.
5. Bé đứng chân thấp, chân cao.
2.6. Hạn chế gấp và dạng khớp háng bên trật: mẹ ít thấy bé gấp gối vào bụng và dạng chân một bên, chân bên bị trật khớp háng ít các động tác này.
2.7. Dáng đi khập khiễng khi trẻ biết đi, lâu dài có thể biến dạng cả khớp háng, khung chậu và cột sống.
2.8. Khi gấp và khép háng, dạng và duỗi khớp háng thì chỏm xương đùi trượt ra ngoài ổ khớp tạo nên tiếng kêu “lục cục” (ở trẻ dưới 6 tháng tuổi).
3. Đến gặp Bác sĩ chuyên khoa: khi các mẹ phát hiện có một trong 08 biểu hiện trên thì mẹ đưa bé đi khám, các bác sĩ làm một số nghiệm pháp đo, vận động… bác sĩ cho siêu âm, chụp Xquang hoặc cắt lớp vi tính khớp háng (trong một số trường hợp) giúp chẩn đoán trật khớp háng bẩm sinh.
4. Một số hiểu biết về điều trị trật khớp háng bẩm sinh
+ Cần phát hiện càng sớm càng tốt và can thiệp sớm ngay sau khi sinh (dưới hướng dẫn của các bác sĩ chuyên khoa) bằng một số biện pháp đơn giản như: đóng bỉm vệ sinh, dùng tã gấp dày để giữ cho khớp háng dạng ra; Cõng hoặc địu trẻ; Đặt trẻ nằm sấp khi ngủ…
Đối với trẻ từ 1 đến 6 tháng tuổi phát hiện trật khớp háng bẩm sinh: làm các biện pháp trên dưới sự hướng dẫn theo dõi của các bác sĩ chuyên khoa. Các bác sĩ đánh giá hiệu quả, sau đó có thể bó bột, tập phục hồi chức năng, sử dụng nẹp chỉnh hình.
+ Đeo nẹp chỉnh hình: các bác sĩ đo khám và kỹ thuật viên chỉnh hình làm nẹp cho phù hợp. Phụ huynh được kỹ thuật viên chỉnh hình và bác sĩ hướng dẫn theo dõi đeo nẹp đúng quy trình.
+ Bó bột chỉnh hình: Bó bột cũng là một sự lựa chọn. Thời gian bó bột khoảng 2 tuần/ đợt, thực hiện nhiều đợt theo chỉ định của bác sĩ. Bố mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần lưu ý theo dõi sau bó bột tại nhà. Sau tháo bột cần tắm rửa sạch sẽ, tránh viêm, xước, loét. Tuy nhiên bó bột làm cho trẻ rất khó chịu (nhất là các bé còn nhỏ tuổi).
+ Phẫu thuật chỉnh hình: Phẫu thuật chỉnh hình sớm (nhiều khuyến cáo tốt nhất trước 6 tuổi) nếu điều trị bảo tồn không có kết quả, giúp trẻ cải thiện dáng đi sau này, ngăn ngừa được các biến chứng và di chứng đáng tiếc. Phẫu thuật được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình, là một phẫu thuật phức tạp, sau mổ cần tập phục hồi chức năng chuyên sâu mới đạt được hiệu quả đáng kể của điều trị. Bệnh nhân phải nằm viện nhiều đợt và kéo dài.
5. Hậu quả của trật khớp háng bẩm sinh khi phát hiện muộn
Nếu trẻ bị trật khớp háng bẩm sinh mà phát hiện muộn (trên 6 tuổi) sẽ rất khó điều trị và sẽ có một số biến chứng nguy hiểm sau:
– Thoái hóa khớp háng bên trật khớp gây đau kéo dài
– Làm dáng đi trở nên bất thường, trẻ mất tự tin
– Hai chân có chiều dài không cân xứng
– Trẻ trở nên chậm chạp (do mất tự tin) ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
– Gây gù, vẹo cột sống (khó điều trị và nguy hiểm đến tính mạng) do tình trạng bất cân xứng của chi dưới kéo dài, ảnh hưởng đến chức năng tuần hoàn, hô hấp, tâm thần kinh của trẻ.
– Đối với trẻ gái, trật khớp háng sẽ gây biến dạng khung chậu làm ảnh hưởng đến vấn đề sinh đẻ sau này, làm trẻ mất tự tin khi hòa nhập cộng đồng.
Trật khớp háng bẩm sinh ở trẻ lớn, điều trị phẫu thuật rất nhiều khó khăn với nhiều kỹ thuật khác nhau: tạo hình ổ cối, sửa trục cổ – chỏm xương đùi… Tuy nhiên, kết quả còn rất hạn chế. Vì vậy, đối với dị tật trật khớp háng bẩm sinh phát hiện sớm rất cần thiết, giúp cho việc điều trị dễ dàng đạt kết quả tốt.
